MİLLİ MÜCADELENİN GÖZÜ KARA KAHRAMANI EDEBEYLİ İZZET EFE  

Ekrem Hayri PEKER / Araştırmacı Yazar

MİLLİ MÜCADELENİN ATATÜRK’TEN TAKDİRNAME ALAN GÖZÜ KARA KAHRAMANI…

EDEBEYLİ İZZET EFE (HORASAN)

Bugün Bursa'nın İnegöl ilçesinin bir mahallesi olan Edebey Köyü, Uludağ yamaçlarının ovayla buluştuğu verimli topraklar üzerindeki tarihi bir yerleşimdir. İnegöl şehir merkezine 9 kilometre uzaklıktaki köyün kuruluşu Osman Gazi dönemine kadar uzanır. Turgutalp’in gerçekleştirdiği fütuhatın ardından önemli bir yerleşim kimliği kazanan köye verilen ismin “ede” yani ağabeyden geldiği söylenmektedir. Köyü kuran Ede Bey, Hamza Bey ve Ali Bey adındaki üç kardeştir. Kökleri Horasan’a dayanır. Köy adını kardeşlerin büyüğü olan Ede Bey’den almıştır. 16. yüzyıl kayıtlarına göre köyün bir kısmı Bali Bey’in oğlu Mehmet Bey’in mülkü olup, yöreden elde ettiği geliri Yenişehir’de yaptırdığı camiye vakfetmiştir. 1880’lerde Rusya’nın bütün Kafkasya’da olduğu gibi Batum’dan göçe zorladığı 50 hane köye yerleştirilmiştir. Edebey Köyü, Kurtuluş Savaşı yıllarında hem Ermeni çetelerinin hem de işgalci Yunan’ın saldırılarına uğramıştır. Köyü basan Yunan askerleri Millî Mücadeleye destek verdiği gerekçesiyle yörenin saygın isimlerinden Derviş Bey’le birlikte birçok kadını Sivri Tepe olarak anılan bölgede kurşuna dizmiştir.

Osmanlı döneminde Ertuğrul Sancağı sınırlarında kalan Edebey Köyü, 1926’da İnegöl’le birlikte Bursa’ya bağlanmıştır. (Kaynak: Yılmaz Akkılıç/Bursa Ansiklopedisi)

ATATÜRK’ÜN VERDİĞİ TAKDİRNAME

Millî Mücadele yıllarından büyük sıkıntılar yaşayan Edebey Köyü, tarih sayfalarından önemli bir yiğidiyle anılır. 1886 doğumlu İzzet Bey ile…

İzzet Bey, Kurtuluş Savaşı yıllarında işgal altındaki Bursa’da özellikle Uludağ ve çevresinde faaliyet göstermiş, Alabardalı Kabakçı Salih Efe’yle birlikte hareket etmiş ve “İnegöllü İzzet Bey” olarak tanınmıştır.

Çetesiyle beraber genellikle Orhaneli, Tavşanlı ve Emet yöresinde faaliyet göstermiştir. Nisan 1922’de Emet/Sülye civarında 200 kişilik Yunan askeri birliğinin imha edildiği Cevizdere Savaşı’na 12 adamıyla birlikte katılmıştır.

İstiklal Harbi yıllarındaki başarıları nedeniyle Bursa’ya ilk yaptığı ziyarette Mustafa Kemal Paşa, kaldığı Yağcı Cemal Bey’in köşkünde kabul ettiği İzzet Bey’e kendi eliyle bir takdirname yazmıştır. Atatürk, bizzat kendi el yazı ve imzasıyla kaleme aldığı takdir duygularını şu cümleyle dile getirmiştir:

“Mücadele Müfreze Kumandanı İzzet Bey’e Takdirname. Gösterilen hizmetten dolayı virilen (verilen) vesikadır. Baş Kumandan Mustafa Kemal” (Kaynak-Ömer Faruk Dinçel-Milli Mücadelede Dağ Yöresi)

Yağcı Cemal Bey’in köşkü

Harp sonra TBMM tarafından İstiklal Madalyası verilen İzzet Bey köyüne çekilmiş, yöresi gibi İnegöl’ün önder olmayı sürdürmüştür. Soyadı Kanunu çıktığında atalarının geldiği “Horasan”ı kendine soyadı olarak almıştır.

DERVİŞ BEY VE OSMANLI SARAYI

İzzet Bey gibi bir yiğidin torunu olmaktan gurur duyduğunu söyleyen Sedat Horasan, dedesi ve aile kökleriyle ilgili şunları aktarmıştır:

“Atalarım üç kardeşmiş... Ede Bey, Hamza Bey ve Ali Bey. Köylerini kurmuşlar. Asırlardır bu köylerde yaşıyoruz. Dedemin babası Derviş Bey saraydan bir kadınla evlenmiş. Köyümüzdeki çok büyük konakta yaşıyorlarmış. Yıkılmış halini hatırlıyorum. Evde sürekli yemek pişermiş. İnegöl’ü ziyaret edenler İzzet Bey’e de gelirlermiş.

Yunan Ordusu Bursa’yı işgal edince yanına topladığı gönüllülerle Uludağ’a çıkmış. Dağ yöresi, Kütahya Emet civarı ve Bozüyük yöresinde faaliyet göstermiş. Emet yöresinde 200 civarında Yunan askerinin öldürüldüğü Cevizdere Savaşı’na 12 adamıyla katılmış. Mustafa Kemal Paşa, Bursa’ya yaptığı ilk ziyarette dedemi çağırtmış ve misafir kaldığı Yağcı Cemal’in köşkünde kabul etmiş ve kendi el yazısı ile yazdığı bir takdirname vermiştir. İstiklal harbi bittikten yıllar sonra kendine maaş bağlanması teklifini reddetmiş.

İzzet Bey’in İstiklal Madalyası

Dağ yöresindeki Efe arkadaşlarının çocuklarını köydeki çiftliğine davet edip ağırlamış ve Bursa’yı kurtardıktan sonra çektirdikleri fotoğrafı vermiştir.

İnegöl’ün işgalden kurtuluş törenlerinin şeref konuğuydu. Siyah bir örtüyle örtülmüş paravan içindeki kızı dedem kurtarır ve kız elindeki beyaz güvercini uçması için bırakırdı. Kendisine ‘Vatana Hizmet’ faslından maaş bağlanmak istenmişse de reddetmiştir. 1972’de dedem vefat edince Beylik Mezarlığı dediğimiz Osmanlı döneminden kalma kabristana defnedildi.”

ALABARDALI KABAKÇI SALİH EFE’YLE

Araştırmacı Yazar Ömer Faruk Dinçer, İzzet Bey hakkında kaleme aldığı kaynak kitabında şu bilgileri aktarır:

“Kabakçı’nın oğlu olan Mehmet Doğan, ‘İzzet Bey’in kendisini ve ağabeyi Talip’i İnegöl’e davet ettiğini, kendi çiftliğine götürdüğünü, babaları Kabakçı’yla birlikte yaptıkları faaliyetleri anlattığını, kendisinin Emet’e bağlı Sülye yakınlarında 200 kişilik bir Yunan bölüğünün imha edildiği Cevizdere Savaşında bizzat Mustafa Kemal Paşa tarafından görevlendirildiğini, Tavşanlı’ya asker kıyafetiyle gelip Kabakçı’yla birlikte efelik yaptığını’ söylemiş.” (Ömer Faruk Dinçer- Millî Mücadele Yıllarında Çete Reisliği Yapan İnegöllü İzzet Bey, Bursa Araştırmaları, s:40 Bahar, Bursa-2013)

Not: Bu çalışmaya katkı veren İzzet Efe’nin bir diğer torunu Bekir Kaçar’a ile Tarih araştırmacıları Sayın Turhan Şahin ile Mesut Biçer’e teşekkür ederim.