Osmanlı dönemine ait 1901 tarihli vesikalardan; Orhaneli’nde açılan ilk Rüştiye’nin yeri ve o günkü durumu hakkındaki bilgileri Ömer Faruk Dinçel sayfalarımıza taşıdı…
Haber Giriş Tarihi: 10.05.2022 12:05
Haber Güncellenme Tarihi: 10.05.2022 12:05
Kaynak: Haber Merkezi
https://www.bursasehrengiz.com/
Ömer Faruk Dinçel - Tarih Öğretmeni, Araştırmacı Yazar
Rüşdiye, (Mekteb-i Rüşdi), Tanzimat (1839) sonrasında açılan, ortaöğrenim amaçlı Osmanlı eğitim kurumudur. Adranos kazasında ilk Rüşdiye mektebi, Bursa’da açılan Rüşdiye’den iki yıl sonra H.1302 / M. 1885’te açılmıştır. Bu okul, Selöz, Müslim ve Pazarcık Rüşdiyeleri ile birlikte en son açılan Rüşdiyelerdendir.
Adranos kazasının merkezi olan Beyce’de (Orhaneli’nin merkezi) açılmış olan bu mektebin yeri, vesikalardaki tarife ve o günkü duruma göre cadde-i kebirde ve hükümet binasının karşısındadır.
1901 yılına ait bu vesikalardan da anlaşılacağı üzere ilçe merkezindeki büyük caddede bulunan Rüşdiye mektebi binasının ziyadesiyle köhneleşmiş olduğundan tamir ve yenilenme ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu durumun yanısıra ‘binanın cadde üzerinde ve hükümet binası karşısında olması, yoldan gelip-geçen at arabalarının çıkardığı gürültünün eğitimi ve terbiyeyi zorlaştırması, meydana gelen şamatadan çocukların kulağına layıkıyla ders giremediği, mektebin bir bahçesi olmadığı ve teneffüs zamanlarında da çocukların sokaklarda vakit geçirdikleri’ gerekçesiyle, mekteb binasının belediyeye terkedilerek başka bir yerde halkın da yardımıyla rüşdiye ve ibtidai bölümleri de içeren yeni bir mekteb binasının yapılması için izin istenmiştir.
Mekteb binasının yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı yıkılıp aynı yerde yapılmasının münasip görülmediği, o yerin, geliri çok düşük olan belediyeye terkedilip buna karşılık kroki de gösterilen yerde mükemmel bir bahçe içinde muntazam bir şekilde yapılması münasip görülmüştür.
Krokiye göre Beyce’de yeni yapılacak Rüşdiye ve İdadi Mektepleri için tahsis edilen yerin, binası günümüze kadar ulaşamamış olan Taş Mektebin yeri olduğu anlaşılıyor.
VESİKA 1 (Adranos Rüşdiye Mektebinin yenilenmesi ve mektep binasının belediyeye devredilmesiyle ilgili vesika )
Osmanlı Arşivi. MF.MKT.585.32-1-1
HÜDÂVENDİGÂR VİLÂYETİ
Mektubî Kalemi
Aded 10
Sahh
Maârif Nezâret-i Celîlesine
Devletlü efendim hazretleri
Adranos Mekteb-i Rüşdî binâsının muhtâc-ı tecdîd olmağla beraber cadde üzerinde vâki‛ olması hasebiyle emri tedrîsi düçâr müşkilât olmakda idüğünden mezkûr mekteb binâsının dâire-i belediyeye terkiyle rüşdî ve ibtidâî kısımlarını müştemil olmak üzre diğer mevki‛de muâvenet-i mahalliye ile mekteb inşâsına başlanılmak içün me’zuniyet i‛tâsına dâir Adranos kazâsı kâimmakâmlığından vârid olan tahrirâtın sûreti ile melfüfü iktizâsının inbâ buyurulması zımnında maârif müdüriyeti ifâdesiyle mestûren? takdîm huzur-ı âli-i nezâret-penâhîleri kılınmağın ol bâbda emr ü fermân hazreti men lehül emrindir. 29 Muharrem (1)319. 5 Mayıs (1)317. Hüdâvendigâr Vilâyeti Vâlisi. Mühür. (Miladi 18 Mayıs 1901)
VESİKA 2 (Adranos Rüşdiye Mektebinin yenilenmesi ve yeni yapılacak bina ile alakalı vesika)
Osmanlı Arşivi. MF.MKT.585.32-1-2
Mahruseye / 15 Mayıs (1)317
Adranos Mekteb-i Rüşdiyesi binası muhtâc-ı tecdîd olmağla beraber bulunduğu mahal cadde üzerinde bulunduğundan mekteb-i mezkûr arsasının diğer münâsib bir arsa ile istibdâli ve ebniyyenin iâne ile inşâsı Hüdâvendigâr Vilâyetine inhâ olunur. Sûret-i inhâya ve hisse-i iâneden hiçbir masraf taleb idilmediğine nazaran muktezâsının bi’t-tezekkür taht-ı karara alınması zımnınde işbu tahrirât meclis-i maârife takdîm kılındı. 26 Mayıs (1)317. Mühür. (Miladi 8 Haziran 1901)
Ol babda ki mutâlaasının beyânı zımnınde mekâtib-i rüşdiye idâresine tevzî kılındı. 25 Haziran (1)317 Mühür (Meclis-i Kebir-i Maarif). (Miladi 8 Temmuz 1901).
Evvel emirde müceddeden mekteb-i rüşdî inşâ olunacak mahallin, eski mahalden ne kadar uzak olunduğunun civârı meskun olub olmadığının ve mekteb arsası olunan mahallin vüs‛ati ile yapılacak binâ planının taleb idilmesi lâzım geleceği mütâlaası ile iâde-i takdîm kılındı. 4 Temmuz (1)317 (Miladi 17 Temmuz 1901). Mühür (Maârif Nezareti Celile-i Müdiriyeti- Dâire-i Mekâtib-i Rüşdiye)
Muhtâc-ı ta‛mir bir hâle gelen Adranos kazası Rüşdiye mektebi binası cadde üzerinde bulunduğu cihetle mezkûr binanın dâire-i belediyeye terkiyle ibtidâi ve rüşdiye kısımlarını hâvî olmak üzre bir mekteb inşâsına müsâade i‛tâsına Adranos kâimmakamlığının şukkası sûretinin leffiyle takdîm kılındığından bahisle Hüdâvendigâr Vilâyetinin işbu tahrirâtında inhâ olunuyor Mekâtib-i Rüşdiye İdaresinin derkenarı vechle evvel emirde yeniden Mekteb-i rüşdî inşâ olunacak mahallin eski mekteb mahalline ne kadar baad mesafede bulunduğundan ve civârı meskun olup olmadığının ve mektebe terk olunan mahallin vüs‛atiyle yapılacak bina planının irsâli lâzım geleceğinin cevaben iş‛ârı bâbında emr ü fermân hazreti men lehül emrindir. 4 Cemaziyelevvel 1319. 4 Eylül 1317 (Miladi 18 Eylül 1901)
Mektûbî kalemine. 5 Ağustos 1317
Vürûdu 8 Ağustos 1317. Aziz Bey
VESİKA 3 (Adranos Rüşdiye Mektebi binasının tamire muhtac hale gelmesi ve cadde üzerinde bulunmasından dolayı eğitim-öğretimde zahmet çekilmesiyle alakalı vesika )
Melfüfen arz ve takdîmi pîşgâh-ı efhamileri kılınan kopyeden ma‛lûm-ı devletleri olacağı üzre kazâ-i âcizinde bulunan Mekteb-i Rüşdî ebniyesi cadde-i kebîr üzerinde ve hükümet karşusunda bulunmasından dâima mürur ve abûr at arabaların gürültülerinden etfâlin ta‛lim ve terbiyesinde zahmet çekildiği gibi muallimin ders vireceği esnada vukua gelen şamatadan çocukların kulağına layıkıyla ders giremediğinin ve mezkûr mektebin dahî bağçesi olmadığından teneffüs zamanında etfâlin sokaklarda vakit geçirmelerinden nâşi lâyıkıyla istifâde idilemediği nazar-ı teessüfle görülüyor. Maa mâ fîh mektebin ebniyesi de ziyâdesiyle köhneleşmiş ve içinde durulmaz ve oturulmaz bir hale gelmiş olacağından yıkub yeniden yapmak nisbetinde bulunarak taş ve kum ve kerestesi ahali tarafından yardım idilmek üzre amelelere ve ustalara virilecek kadar bir meblağ cem‛ ve tedârik idilmiş ise de eski mahalde mektebin yeniden inşâsı bâlâda ma‛ruz esbabdan dolayı muvâfık görülmediğinden mezkûr mahallin vâridâtı cüz’î olan belediyeye terkiyle ana mukabil mezkûr haritada gösterilen mahalde rüşdî ve ibtidâî mektebleri bir mahalde ve mükemmel bağçe derununda olmak üzre muntazam suretde inşâsı münâsib görülmüş ve sıbyanın ta‛lim ve terbiyesinde ömr-i nâsı olmayan bu gibi mahallerden mekâtibin inşâsıyla maksad hâsıl olacağı ve Maârif idâresi bir şey gâib itmeksizin mücedded ve mükemmel rüşdî ve ibtidâî mekteblerine mâlik olacağı nezdi meâli ve fer dâver-i efhamîlerince de ma‛lum olacağı cihetle sâlifü’l-arz ma‛rûzât-ı çâkerâneme müsâade-i ruhsatı şâyân buyurulduğu takdirde hemân işe mübâşeret idileceğinin icrâyı icâbı idâre-i celîle-i hazreti veliyyün ni‛metden mütevakkıfdır. Ol bâbda emr ü fermân hazreti men lehül emrindir.
VESİKA 4 (Adranos Rüşdiye Mektebi binasının harap olması ve cadde üzerinde bulunmasından dolayı eğitimin uygun olmamasıyla alakalı vesika)
Osmanlı Arşivi. MF.MKT.585.32-4
Maarif-i Umumiye Nezareti Mektubi Kalemi Müsvedata Mahsus Varakadır.
Evrakın kaleme vürudu ve tesvidi tarihleri: 8 Haziran (1)317 (Miladi 21 Haziran 1901)
Tarih-i tebyizi: 25 haziran (1)317 (Miladi 8 Temmuz 1901)
HÜDÂVENDİGAR VİLÂYET-İ ALİYYESİNE
Adranos kazâsı merkezinde bulunan rüşdiye mektebinin ziyâde harâb olmasına mebnî tecdîdi lazım gelen ve mevkufun cadde üzerinde olarak mekteb içün gayr-i münâsib bulunduğu beyânıyla mezkûr mekteb binasının dâire-i belediyeye terkiyle ibtidâî ve rüşdî kısımlarını hâvi olmak üzre diğer mevki‛ tarz-ı cedîd muâvenet-i ahali ile bir mekteb inşâsına me’zuniyet i‛tâsına dâir kaza-i mezbur kaimmakamlığı melfüfü mezbure? tahriratının gönderildiğini mutazammın 5 Mayıs (1)317 tarihlü ve on numrolu tahrirâtı vâlâyı atûfetları meclise ledel havâle yeniden mekteb yapılacak mahallin şimdiki mekteb mahallinden ne kadar baad mesafede bulunduğunun ve civârı meskûn olub olmadığının ve mekteb olacak mahallin vüs‛atiyle yapılacak bina resmi musattahının irsâli üzerine cevaben savbı âlilerine izbârı ifâde kılınmış olmağla ifây-ı muktezâsına himem-i aliyyeleri derkâr buyurulmak bâbında.
VESİKA 5 (Beyce kasabasında yeni yapılacak Rüşdiye ve İbtidai mekteplerinin nerede yapılacağını gösteren kroki)
Sizlere daha iyi hizmet sunabilmek adına sitemizde çerez konumlandırmaktayız. Kişisel verileriniz, KVKK ve GDPR
kapsamında toplanıp işlenir. Sitemizi kullanarak, çerezleri kullanmamızı kabul etmiş olacaksınız.
En son gelişmelerden anında haberdar olmak için 'İZİN VER' butonuna tıklayınız.
ADRANOS RÜŞDİYE MEKTEBİ
Osmanlı dönemine ait 1901 tarihli vesikalardan; Orhaneli’nde açılan ilk Rüştiye’nin yeri ve o günkü durumu hakkındaki bilgileri Ömer Faruk Dinçel sayfalarımıza taşıdı…
Ömer Faruk Dinçel - Tarih Öğretmeni, Araştırmacı Yazar
Rüşdiye, (Mekteb-i Rüşdi), Tanzimat (1839) sonrasında açılan, ortaöğrenim amaçlı Osmanlı eğitim kurumudur. Adranos kazasında ilk Rüşdiye mektebi, Bursa’da açılan Rüşdiye’den iki yıl sonra H.1302 / M. 1885’te açılmıştır. Bu okul, Selöz, Müslim ve Pazarcık Rüşdiyeleri ile birlikte en son açılan Rüşdiyelerdendir.
Adranos kazasının merkezi olan Beyce’de (Orhaneli’nin merkezi) açılmış olan bu mektebin yeri, vesikalardaki tarife ve o günkü duruma göre cadde-i kebirde ve hükümet binasının karşısındadır.
1901 yılına ait bu vesikalardan da anlaşılacağı üzere ilçe merkezindeki büyük caddede bulunan Rüşdiye mektebi binasının ziyadesiyle köhneleşmiş olduğundan tamir ve yenilenme ihtiyacı ortaya çıkmıştır. Bu durumun yanısıra ‘binanın cadde üzerinde ve hükümet binası karşısında olması, yoldan gelip-geçen at arabalarının çıkardığı gürültünün eğitimi ve terbiyeyi zorlaştırması, meydana gelen şamatadan çocukların kulağına layıkıyla ders giremediği, mektebin bir bahçesi olmadığı ve teneffüs zamanlarında da çocukların sokaklarda vakit geçirdikleri’ gerekçesiyle, mekteb binasının belediyeye terkedilerek başka bir yerde halkın da yardımıyla rüşdiye ve ibtidai bölümleri de içeren yeni bir mekteb binasının yapılması için izin istenmiştir.
Mekteb binasının yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı yıkılıp aynı yerde yapılmasının münasip görülmediği, o yerin, geliri çok düşük olan belediyeye terkedilip buna karşılık kroki de gösterilen yerde mükemmel bir bahçe içinde muntazam bir şekilde yapılması münasip görülmüştür.
Krokiye göre Beyce’de yeni yapılacak Rüşdiye ve İdadi Mektepleri için tahsis edilen yerin, binası günümüze kadar ulaşamamış olan Taş Mektebin yeri olduğu anlaşılıyor.
VESİKA 1 (Adranos Rüşdiye Mektebinin yenilenmesi ve mektep binasının belediyeye devredilmesiyle ilgili vesika )
Osmanlı Arşivi. MF.MKT.585.32-1-1
HÜDÂVENDİGÂR VİLÂYETİ
Mektubî Kalemi
Aded 10
Sahh
Maârif Nezâret-i Celîlesine
Devletlü efendim hazretleri
Adranos Mekteb-i Rüşdî binâsının muhtâc-ı tecdîd olmağla beraber cadde üzerinde vâki‛ olması hasebiyle emri tedrîsi düçâr müşkilât olmakda idüğünden mezkûr mekteb binâsının dâire-i belediyeye terkiyle rüşdî ve ibtidâî kısımlarını müştemil olmak üzre diğer mevki‛de muâvenet-i mahalliye ile mekteb inşâsına başlanılmak içün me’zuniyet i‛tâsına dâir Adranos kazâsı kâimmakâmlığından vârid olan tahrirâtın sûreti ile melfüfü iktizâsının inbâ buyurulması zımnında maârif müdüriyeti ifâdesiyle mestûren? takdîm huzur-ı âli-i nezâret-penâhîleri kılınmağın ol bâbda emr ü fermân hazreti men lehül emrindir. 29 Muharrem (1)319. 5 Mayıs (1)317. Hüdâvendigâr Vilâyeti Vâlisi. Mühür. (Miladi 18 Mayıs 1901)
VESİKA 2 (Adranos Rüşdiye Mektebinin yenilenmesi ve yeni yapılacak bina ile alakalı vesika)
Osmanlı Arşivi. MF.MKT.585.32-1-2
Mahruseye / 15 Mayıs (1)317
Adranos Mekteb-i Rüşdiyesi binası muhtâc-ı tecdîd olmağla beraber bulunduğu mahal cadde üzerinde bulunduğundan mekteb-i mezkûr arsasının diğer münâsib bir arsa ile istibdâli ve ebniyyenin iâne ile inşâsı Hüdâvendigâr Vilâyetine inhâ olunur. Sûret-i inhâya ve hisse-i iâneden hiçbir masraf taleb idilmediğine nazaran muktezâsının bi’t-tezekkür taht-ı karara alınması zımnınde işbu tahrirât meclis-i maârife takdîm kılındı. 26 Mayıs (1)317. Mühür. (Miladi 8 Haziran 1901)
Ol babda ki mutâlaasının beyânı zımnınde mekâtib-i rüşdiye idâresine tevzî kılındı. 25 Haziran (1)317 Mühür (Meclis-i Kebir-i Maarif). (Miladi 8 Temmuz 1901).
Evvel emirde müceddeden mekteb-i rüşdî inşâ olunacak mahallin, eski mahalden ne kadar uzak olunduğunun civârı meskun olub olmadığının ve mekteb arsası olunan mahallin vüs‛ati ile yapılacak binâ planının taleb idilmesi lâzım geleceği mütâlaası ile iâde-i takdîm kılındı. 4 Temmuz (1)317 (Miladi 17 Temmuz 1901). Mühür (Maârif Nezareti Celile-i Müdiriyeti- Dâire-i Mekâtib-i Rüşdiye)
Muhtâc-ı ta‛mir bir hâle gelen Adranos kazası Rüşdiye mektebi binası cadde üzerinde bulunduğu cihetle mezkûr binanın dâire-i belediyeye terkiyle ibtidâi ve rüşdiye kısımlarını hâvî olmak üzre bir mekteb inşâsına müsâade i‛tâsına Adranos kâimmakamlığının şukkası sûretinin leffiyle takdîm kılındığından bahisle Hüdâvendigâr Vilâyetinin işbu tahrirâtında inhâ olunuyor Mekâtib-i Rüşdiye İdaresinin derkenarı vechle evvel emirde yeniden Mekteb-i rüşdî inşâ olunacak mahallin eski mekteb mahalline ne kadar baad mesafede bulunduğundan ve civârı meskun olup olmadığının ve mektebe terk olunan mahallin vüs‛atiyle yapılacak bina planının irsâli lâzım geleceğinin cevaben iş‛ârı bâbında emr ü fermân hazreti men lehül emrindir. 4 Cemaziyelevvel 1319. 4 Eylül 1317 (Miladi 18 Eylül 1901)
Mektûbî kalemine. 5 Ağustos 1317
Vürûdu 8 Ağustos 1317. Aziz Bey
VESİKA 3 (Adranos Rüşdiye Mektebi binasının tamire muhtac hale gelmesi ve cadde üzerinde bulunmasından dolayı eğitim-öğretimde zahmet çekilmesiyle alakalı vesika )
Osmanlı Arşivi. MF.MKT.585.32-3
Tarihsiz
HÜDÂVENDİGAR VİLÂYETİ
Mektubî Kalemi
Aded
Sahh
Adranos kazası kâimmakamlığından mevrud tahriratın suretidir
Melfüfen arz ve takdîmi pîşgâh-ı efhamileri kılınan kopyeden ma‛lûm-ı devletleri olacağı üzre kazâ-i âcizinde bulunan Mekteb-i Rüşdî ebniyesi cadde-i kebîr üzerinde ve hükümet karşusunda bulunmasından dâima mürur ve abûr at arabaların gürültülerinden etfâlin ta‛lim ve terbiyesinde zahmet çekildiği gibi muallimin ders vireceği esnada vukua gelen şamatadan çocukların kulağına layıkıyla ders giremediğinin ve mezkûr mektebin dahî bağçesi olmadığından teneffüs zamanında etfâlin sokaklarda vakit geçirmelerinden nâşi lâyıkıyla istifâde idilemediği nazar-ı teessüfle görülüyor. Maa mâ fîh mektebin ebniyesi de ziyâdesiyle köhneleşmiş ve içinde durulmaz ve oturulmaz bir hale gelmiş olacağından yıkub yeniden yapmak nisbetinde bulunarak taş ve kum ve kerestesi ahali tarafından yardım idilmek üzre amelelere ve ustalara virilecek kadar bir meblağ cem‛ ve tedârik idilmiş ise de eski mahalde mektebin yeniden inşâsı bâlâda ma‛ruz esbabdan dolayı muvâfık görülmediğinden mezkûr mahallin vâridâtı cüz’î olan belediyeye terkiyle ana mukabil mezkûr haritada gösterilen mahalde rüşdî ve ibtidâî mektebleri bir mahalde ve mükemmel bağçe derununda olmak üzre muntazam suretde inşâsı münâsib görülmüş ve sıbyanın ta‛lim ve terbiyesinde ömr-i nâsı olmayan bu gibi mahallerden mekâtibin inşâsıyla maksad hâsıl olacağı ve Maârif idâresi bir şey gâib itmeksizin mücedded ve mükemmel rüşdî ve ibtidâî mekteblerine mâlik olacağı nezdi meâli ve fer dâver-i efhamîlerince de ma‛lum olacağı cihetle sâlifü’l-arz ma‛rûzât-ı çâkerâneme müsâade-i ruhsatı şâyân buyurulduğu takdirde hemân işe mübâşeret idileceğinin icrâyı icâbı idâre-i celîle-i hazreti veliyyün ni‛metden mütevakkıfdır. Ol bâbda emr ü fermân hazreti men lehül emrindir.
VESİKA 4 (Adranos Rüşdiye Mektebi binasının harap olması ve cadde üzerinde bulunmasından dolayı eğitimin uygun olmamasıyla alakalı vesika)
Osmanlı Arşivi. MF.MKT.585.32-4
Maarif-i Umumiye Nezareti Mektubi Kalemi Müsvedata Mahsus Varakadır.
Evrakın kaleme vürudu ve tesvidi tarihleri: 8 Haziran (1)317 (Miladi 21 Haziran 1901)
Tarih-i tebyizi: 25 haziran (1)317 (Miladi 8 Temmuz 1901)
HÜDÂVENDİGAR VİLÂYET-İ ALİYYESİNE
Adranos kazâsı merkezinde bulunan rüşdiye mektebinin ziyâde harâb olmasına mebnî tecdîdi lazım gelen ve mevkufun cadde üzerinde olarak mekteb içün gayr-i münâsib bulunduğu beyânıyla mezkûr mekteb binasının dâire-i belediyeye terkiyle ibtidâî ve rüşdî kısımlarını hâvi olmak üzre diğer mevki‛ tarz-ı cedîd muâvenet-i ahali ile bir mekteb inşâsına me’zuniyet i‛tâsına dâir kaza-i mezbur kaimmakamlığı melfüfü mezbure? tahriratının gönderildiğini mutazammın 5 Mayıs (1)317 tarihlü ve on numrolu tahrirâtı vâlâyı atûfetları meclise ledel havâle yeniden mekteb yapılacak mahallin şimdiki mekteb mahallinden ne kadar baad mesafede bulunduğunun ve civârı meskûn olub olmadığının ve mekteb olacak mahallin vüs‛atiyle yapılacak bina resmi musattahının irsâli üzerine cevaben savbı âlilerine izbârı ifâde kılınmış olmağla ifây-ı muktezâsına himem-i aliyyeleri derkâr buyurulmak bâbında.
VESİKA 5 (Beyce kasabasında yeni yapılacak Rüşdiye ve İbtidai mekteplerinin nerede yapılacağını gösteren kroki)
Osmanlı Arşivi.MF.MKT.685.32-2
Tarih: 28 Nisan 1901
VESİKA 5 (Krokinin Türkçeleştirilmiş hali)
Osmanlı Arşivi.MF.MKT.685.32-2
Tarih: 28 Nisan 1901
En Çok Okunan Haberler